e-mémpol XVII Avec le vlog
L’hymne national « GAUDE MATER POLONIA »
par les «Chardonnerets» de Poniatowa
par fsz site polonais-et-potasse.com
1) « Gaude Mater Polonia », ou, en français : « Réjouis-toi Mère Pologne, féconde en noble descendance (…) », ou, « mère féconde d’une race noble ».
2) Ce sont les premières paroles de cet hymne, en latin, majestueux, considéré pendant des siècles comme l’hymne national du pays, celui des grandes occasions. Les paroles ont été mises en 1253 par le moine bénédictin Vincent de Kielce, sur une mélodie grégorienne.
3) Mais, ATTENTION, ne confondons pas : ce n’est pas l’hymne national actuel, en polonais, « Jeszcze Polska nie zginyla, puki my zyjymy (…), en français : « La Pologne n’a pas encore disparu, tant que nous vivons (…) ; (ou, en version parodique, façon chanson à boire : « tant que la poule est dans la casserole » ; pol : « puki kura w garku »).
4) Ce chant, patriotique–là, dont les paroles de 1797 sont dues au général Wybicki, a d’abord été connu sous le titre « Chant des Légions polonaises en Italie », qui a été supplanté par cet autre : « Mazurek Dabrowskiego », ou fr : « Mazurka de Dabrowski » (autre général cité dans le texte). Il n’est l’hymne officiel du pays que depuis 1926-27, c’est-à-dire depuis que le populaire maréchal Pilsudski y a imposé sa … dictature !
5) Et ce n’est pas non plus le « Bogurodzica » (fr : « Mère de Dieu »), chevaleresque, en polonais, a capella, qui est véritablement en bonne chronologie le premier hymne national polonais, car selon les spécialistes repérable dès le XIème siècle, et non le XIIIème, Je ne me prive pas ici du plaisir de mentionner qu’il s’agit d’un chant que Bernard Rabiega, le chef de chœur du groupe folklorique « Polonia » de Mulhouse, aimait tout particulièrement inscrire au programme des concerts de ses choristes.
6) Manifestement, la Pologne écrit son histoire avec une inclination pour le chiffre trois ; trois hymnes, comme on vient de le voir ; mais aussi trois capitales successives : Gnizeno (fr : « le nid »), au Xème siècle, Cracovie, en 1038, et Varsovie, en 1596. Et trois républiques (en oubliant, volontairement, de compter et numéroter la « populaire » (1944-89) : la nobiliaire, ou « des Deux Nations » (1569-1795), la Deuxième (1918-39), la Troisième, en continuité (artificielle) avec celle d’avant-guerre (depuis le 31-12-1989).
Le « Gaude » de St-Michel !
7) Une version éblouissante, généreuse et pénétrante, du « Gaude Mater » a été donnée à l’église principale St-Michel de F68310 Wittelsheim : c’est celle que nous retenons pour être l’indicatif musical officiel de ce site « mémpol ».
8) Par un concours de circonstances inattendu, la compagnie polonaise « Les Chardonnerets » (pol : « Szczygielki ») de Poniatowa, près de Lublin, qui s’annonce par une longue appellation latine, « Scholares minores pro Musica antiqua » (fr : « Petite école pour la Musique ancienne »), reçue impromptu en mairie de Wittelsheim, a ensuite donné un formidable concert tout à côté, à l’église St-Michel, conclu par le fameux hymne, suivi, après rappel enthousiaste, d’un bis, en français.
9) Nota : les chorales polonaises aiment bien se donner des noms d’oiseaux ; outre les « chardonnerets », oiseaux chanteurs s’il en est, on trouve pas mal de « rossignols », par exemple un dans le Bassin potassique, un à Lublin, deux pour la seule ville de Poznan (ceux de (+) Jerzy Kurczewski (1924-95), qui a un square à son nom à Poznan, et ceux de ( +) Stefan Stuligrosz (1920-2012) ; mais il n’y a ici pas de rossignols, mais seulement des ensembles de très grande maîtrise, qui figurent parmi les produits d’exportation culturelle préférés de la Pologne, qui lui confèrent du brillant dans le monde. Et je vous fais grâce d’éventuels « pinsons », ou « oisillons ».
10) La manifestation a eu lieu en fin d’après-midi le mercredi 19-09-1990. Antoine Martinken et moi avons joint nos plumes pour en rendre compte : voyez notre article de presse ci-joint, avec la belle photo prise par mon collègue en mairie.
11) L’ensemble, réception plus concert dans son intégralité, a été pris en vidéo, par Nicole, mon ex épouse, redevenue Meslin, qui est désormais disponible sur notre VLOG : de bout en bout un enchantement, je ne le redirai décidément pas assez, que ces gosses qui chantent, jouent et dansent, dirigés du seul regard par Maître Witold Danielewicz, oui, oui, un vrai maître, épaulé par son épouse Danuta, un couple de pédagogues d’exception qui, avec son Ecole, a fait des merveilles, insoupçonnées, et qu’on devrait connaître plus, et faire connaître ! Maintenant, on peut heureusement les suivre sur Youtube, profitez-en bien, car, depuis leur passage pour ainsi dire improvisé à Wittelsheim, ils ont encore nettement gravi des marches sur l’échelle de l’excellence, bravissimo !
Le « Gaude » des Rohan !
12) Nous diffuserons sur le même Vlog une seconde magnifique version du « Gaude », celle exécutée au Palais des Rohan, à Strasbourg, par les « Rossignols de Poznan », sous la direction de Stefan Stuligrosz, à l’occasion du Bicentenaire de la Constitution du 03 mai 1791, organisé par notre ami Waclaw Janas, ministre plénipotentiaire polonais, ancien vice-minsitre de la Culture, à l’intention du corps diplomatique en poste dans la capitale européenne.
On n’a pas été avare d’hymnes nationaux, puisqu’en tête de programme, avant le « Gaude », on a tout de suite exécuté le « Jeszcze », et « la Marseillaise » ! eh oui, suivant l’aimable tradition de savoir-vivre qui veut qu’on interprète toujours un chant dans la langue du pays où on se produit, pour lui rendre hommage.
Ah, les universitaires dans le Bassin !
13) En tout cas, on n’a pas vu à Wittelsheim un concert aussi marquant d’une chorale de Pologne depuis celui du « Chœur académique de Varsovie », au gymnase Chopin encore tout neuf, près de 20 ans plus tôt, en mars 71, quelques jours à peine après l’élection du nouveau maire d’alors René Arnold ; en 71, commençait la politique de détente Est-Ouest, qui permettait des contacts nouveaux entre la Pologne et sa diaspora ; en 90, on venait de sortir de la période communiste depuis seulement quelques mois.
14) Après le passage des « Scholares de Poniatowa », il faudra de nouveau attendre 15 ans pour entendre dans le Bassin potassique un concert choral polonais de qualité concurrente, celui de la « Chorale de l’Ecole polytechnique de Wroclaw », le jeudi 28-04-2005, à l’église Ste-Barbe de 68270 Wittenheim ; on était alors moins d’un mois après le décès du pape polonais, à la mémoire duquel a été dédiée l’interprétation toute en solennité et recueillement à la fois du motet à 8 voix ! de Bruckner « Os justi » (écouter sur youtube la version, qui me séduit beaucoup, car modelée, en souplesse, du Collegium vocale de Gent, sous la direction de Philippe Herreweghe).
Moi, la mairie ? Non merci !
15) PS : après le spectacle des « Chardonnerets », nous avons organisé une collation pour tout ce beau petit monde à la MJC locale (« Maison des Jeunes et de la Culture ») : les émotions, ça creuse, pas vrai ? Pour nous rendre sur le lieu des vespérales agapes, j’ai servi de chauffeur au maire René Arnold et au curé de St-Michel Gérard Ballast. Ils étaient cordialement installés sur la banquette arrière de ma bagnole, je les suivais des yeux dans mon rétroviseur, et, non sans un certain sourire intérieur, je me demandais qui était finalement le plus curé des deux, sachant à quel point René a transmué sa magistrature en véritable sacerdoce.
16) C’est bien pourquoi, contrairement à une ambition que d’aucuns m’ont prêtée, du reste rarement avec bienveillance, et que je n’ai jamais eue sérieusement : devenir maire moi-même ; quand je voyais comme Arnold était, et consentant et dépendant, bouffé jusqu’au trognon par sa mairie, la seule idée de prendre un jour sa suite me donnait envie de sauter illico par la fenêtre, en criant « Au secours ! », ou « Pitié ! » Moi, ou j’en aurais claqué dans les trois mois, ou j’aurais déporté presque toute la population du bled ! Lui, il était maso, qu’est-ce que voulez que je vous dise ! Et pas moi ! Quand je pense qu’on m’implorait, et le plus souvent sincèrement, dans certains services municipaux, de « sauver Wittelsheim » (sic), en faisant une liste aux élections, bonté divine ! heureusement que j’ai échappé à un tel chemin de croix !
17) Fait le 11-10-24 par fsz ; matériel protégé par le droit d’auteur (loi française du 11 mars 1957).
Motyw przewodni dla mempol:
Hymn narodowy "GAUDE MATER POLONIA"
w wykonaniu zespołu „Szczygielki” z Poniatowej
Wizyta chóru z Lubelszczyzny
Wczesnym wieczorem w środę rada miasta Wittelsheim, reprezentowana przez burmistrza René Arnolfa, radnego generalnego dr Gilberta Michela, zastępców burmistrza Wilhelma, Schneidera, Vogta i Rabischunga oraz wielu radnych miejskich, wraz z proboszczem Ballastem oraz opatami Sokołowskim i Szpiewskim, powitała grupę dzieci z renomowanego chóru Szcy- gielki z przedmieść Lublina (Polska).
Grupa 36 dziewcząt i dwóch chłopców, prowadzona przez pana Danielowitcha, zyskała krajową i międzynarodową reputację dzięki wykonaniom barokowej muzyki dawnej z okresu renesansu w XV i XVI wieku. Obdarzony zdumiewającym mistrzostwem, „scholares minores pro musiqua antiqua” imponuje wszędzie tam, gdzie występuje.
W czasie postoju w Wittelsheim był w drodze do Hiszpanii przez Aubenas (07) w drodze do Austrii, odbywając swoją 39 podróż zagraniczną.
Burmistrz wyraził dumę swoich wyborców z możliwości goszczenia tej prestiżowej grupy przez kilka godzin. Mówił o szczególnych więzach między jego gminą a Polakami, przytaczając kilka przykładów historycznych relacji między dwoma przyjaznymi krajami, wymieniając różne wizyty w Wittelsheim polskich grup kulturalnych, artystycznych i sportowych oraz gratulując młodemu chórowi. Pan Danielowitch przypomniał początki grupy i podkreślił bliskie relacje z Kościołem, po czym zaprosił chór do wykonania jednej ze słynnych sonat Chopina.
Burmistrz Arnold wręczył Danielowitchowi upominek i pamiątki dla młodzieży oraz zaprosił wszystkich obecnych na kieliszek soku owocowego (lub wina dla dorosłych). W obecności licznie zgromadzonych melomanów zespół wykonał
liczne utwory ze swojego repertuaru.
Melancholijny, romantyczny i jednorodny koncert przekonał publiczność i potwierdził zadziwiający talent młodych wykonawców i umiejętności reżysera.
A.M.
Koncert: oczarowanie
W podziękowaniu za przyjęcie w ratuszu, wraz z burmistrzem, René Arnoldem, chętnym nauczycielem, jeśli nie ojcowskim, wykonali kompozycję Chopina.
Utrwaliło się błędne przekonanie, że prawdziwie polska muzyka zaczęła się od tego pochodzącego z Lotaryngii geniusza. Nic bardziej mylnego. Jedna z najbardziej inteligentnych i dyskretnych polityk późnego PRL-u polegała na wytrwałej rehabilitacji, dzięki równie wytrwałym, co utalentowanym muzykologom, polskiej muzyki dawnej, zwłaszcza renesansowej. Dowodem jest bydgoskie triennale, poświęcone od 1963 roku Muzyce Dawnej Europy Wschodniej.
Dowodem był przede wszystkim olśniewający występ około czterdzieściorga dzieci w wieku od 4 do 18 lat z Poniatowej pod Lublinem, wybranych 1:10, które przez ponad godzinę, w strojach z epoki, celebrowały splendor nieznanych polskich mistrzów muzyki humanistycznej, z wdziękiem, naturalnością i zdumiewającą gracją
Oczarowanie, odkrycie, objawienie dla publiczności wypełniającej dwie trzecie kościoła. Wykorzystano wszystkie składniki dworskiego wyrafinowania: śpiew, taniec, wirtuozerię instrumentalną, akrobacje konferansjerów, aby ożywić atmosferę książęcych i królewskich kręgów XVI-wiecznej Europy, bardziej zjednoczonej, niż mogłoby się wydawać, pod sztandarem uczonej rozrywki i kultury. Europa w przeszłości, inspiracja dla Europy przyszłości, o której marzy dzisiejsza Polska, była motywem przewodnim dyrygenta tych Szczygiełków, mistrza Witolda Danielewicza, który panuje nad artystycznym przeznaczeniem zespołu. Niezapomniane widowisko, zorganizowane niemal znienacka, pod szczęśliwym naciskiem okoliczności, przez miasto Wittelsheim, które daje lokalnej społeczności polskiego pochodzenia emocjonalną pieczęć aprobaty.
Emocje: przede wszystkim Gaude Mater Polonia (Raduj się, Matko Polsko), rycerski i średniowieczny hymn narodowy, śpiewany w żywych akcentach na koniec przez stojącą publiczność w najlepszej tradycji polskich koncertów chóralnych.
I bis po francusku, po Palestrinie, Pretoriusie i innych prestiżowych i subtelnych polifoniach.
Co za wspaniały początek sezonu kulturalnego w Wittelsheim i co za stymulujący początek polskiego sezonu kulturalnego w Zagłębiu Potasowym. Wreszcie, co nie mniej ważne, co za odpowiedni hołd dla akustyki kościoła Saint-Michel, którego renowacji tak bardzo pragnęli niegdyś mieszkańcy Wittelsheim, a dla którego Kopalnie zrobiły tak wiele, aby stworzyć jeden z najlepszych polskich koncertów w jednym z najpiękniejszych miejsc w Kotlinie.
FSz.
Chór Szczygiełki na przyjęciu w ratuszu w Wittelsheim. (Zdjęcie „L’ALSACE” – Antoine Martinken)
przez stronę fsz polonais-et-potasse.com
1) „Gaude Mater Polonia”, czyli po francusku: „Réjouis-toi Mère Pologne, féconde en noble descendance (…)”, czyli „płodna matka szlachetnego rodu”.
2) Są to pierwsze słowa tego majestatycznego hymnu w języku łacińskim, który przez wieki był uważany za hymn narodowy kraju na specjalne okazje. Słowa zostały skomponowane w 1253 roku przez benedyktyńskiego mnicha Wincentego z Kielc do melodii gregoriańskiej.
3) Ale uwaga: to nie jest obecny hymn narodowy, po polsku: „Jeszcze Polska nie zginęła, puki my żyjemy (…), po francusku: »La Pologne n’a pas encore disparu, tant que nous vivons (…); (lub, w wersji parodystycznej, jak piosenka o piciu: «tant que la poule est dans la casserole”; po polsku: „puki kura w garku”).
4) Ta patriotyczna pieśń, której tekst z 1797 r. napisał generał Wybicki, znana była najpierw jako „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”, którą zastąpił „Mazurek Dąbrowskiego” (inny generał cytowany w tekście). Oficjalnym hymnem kraju jest dopiero od lat 1926-27, kiedy to popularny Marszałek Piłsudski wprowadził swoją… dyktaturę!
5) Nie jest to również „Bogurodzica” (fr: „Nie odmówię sobie przyjemności wspomnieć, że jest to pieśń, którą Bernard Rabiega, chórmistrz zespołu folklorystycznego Polonia z Miluzy, szczególnie lubił włączać do programu koncertów swojego chóru”.
6) Najwyraźniej Polska pisze swoją historię z zamiłowaniem do liczby trzy; trzy hymny, jak właśnie widzieliśmy; ale także trzy kolejne stolice: Gnizeno (fr: „gniazdo”), w X wieku, Kraków, w 1038 roku i Warszawa, w 1596 roku. I trzy republiki (celowo zapominając o liczeniu i numerowaniu „ludowej” (1944-89)): szlachecka, czyli „Obojga Narodów” (1569-1795), druga (1918-39), trzecia, w (sztucznej) ciągłości z przedwojenną (od 31-12-1989).
„Gaude” z St-Michel!
7) Olśniewająca, hojna i przenikliwa wersja „Gaude Mater” została wykonana w głównym kościele St-Michel w F68310 Wittelsheim: jest to ta, którą wybraliśmy jako oficjalny motyw muzyczny dla tej strony „mempol”.
8) Niespodziewanym zbiegiem okoliczności polski zespół „Les Chardonnerets” (pol. „Szczygiełki”) z Poniatowej koło Lublina, noszący długą łacińską nazwę „Scholares minores pro Musica antiqua” (fr: „Po zaimprowizowanej wizycie w ratuszu w Wittelsheim, grupa dała fantastyczny koncert w pobliskim kościele St Michel, kończąc słynnym hymnem, po którym nastąpił bis w języku francuskim po entuzjastycznym bisie”.
9) Uwaga Polskie chóry lubią nadawać sobie ptasie imiona; oprócz „szczygłów”, ptaków śpiewających, o ile takie kiedykolwiek istniały, jest sporo „słowików”, na przykład jeden w Zagłębiu Potasowym, jeden w Lublinie, dwa w samym Poznaniu (te (+) Jerzego Kurczewskiego (1924-95), który ma plac nazwany jego imieniem w Poznaniu, i te (+) Stefana Stuligrosza (1920-2012) ; Ale nie ma tu słowików, tylko zespoły o wielkim kunszcie, które są jednym z ulubionych kulturalnych towarów eksportowych Polski, czyniąc z niej błyszczące światło na światowej scenie. I daruję sobie wszelkie „zięby” czy „pisklęta”.
10) Wydarzenie miało miejsce późnym popołudniem w środę 19-09-1990. Antoine Martinken i ja dołączyliśmy do naszych piór, aby to zrelacjonować: zobacz nasz załączony artykuł prasowy, z doskonałym zdjęciem zrobionym przez mojego kolegę w ratuszu.
11) Nicole, moja była żona, teraz znowu Meslin, nagrała wideo z całego koncertu, łącznie z przyjęciem, które jest teraz dostępne na naszym VLOGu: Od początku do końca, to było urzekające, i nie mogę powtarzać tego wystarczająco często, te dzieciaki śpiewające, grające i tańczące, kierowane przez Mistrza Witolda Danielewicza, tak, tak, prawdziwego mistrza, wspieranego przez jego żonę Danutę, parę wyjątkowych nauczycieli, którzy ze swoją Szkołą dokonali cudownych rzeczy, niespodziewanych, i o których powinniśmy wiedzieć więcej i rozpowszechniać! Na szczęście możesz teraz śledzić ich na YouTube, więc wykorzystaj to jak najlepiej, ponieważ odkąd przybyli do Wittelsheim pod wpływem chwili, wspięli się po drabinie doskonałości jeszcze dalej, bravissimo!
Rohan „Gaude”!
12) Na tym samym Vlogu wyemitujemy drugą wspaniałą wersję „Gaude”, wykonaną w Palais des Rohan w Strasburgu przez „Rossignols de Poznań” pod dyrekcją Stefana Stuligrosza, z okazji dwusetnej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja 1791 r., zorganizowanej przez naszego przyjaciela Wacława Janasa, polskiego ministra pełnomocnego i byłego wiceministra kultury, dla korpusu dyplomatycznego z siedzibą w stolicy Europy.
Nie zabrakło hymnów narodowych, z „Jeszcze” i „Marsylianką” na czele programu, przed „Gaude”! Tak, zgodnie z sympatyczną tradycją dobrych manier, która nakazuje, aby pieśń zawsze śpiewać w języku kraju, w którym się występuje, jako hołd dla tego kraju.
Ach, akademicy w Zagłębiu!
13) W każdym razie Wittelsheim nie widziało tak pamiętnego koncertu chóru z Polski od czasu, gdy Warszawski Chór Akademicki wystąpił w nowym gimnazjum Chopina prawie 20 lat wcześniej, w marcu ’71, zaledwie kilka dni po wyborze nowego burmistrza, René Arnolda; w ’71 rozpoczęła się polityka odprężenia między Wschodem a Zachodem, otwierając nowe kontakty między Polską a jej diasporą; w ’90 okres komunizmu minął zaledwie kilka miesięcy.
14) Po „Scholares de Poniatowa” musieliśmy czekać kolejne 15 lat, aby usłyszeć polski koncert chóralny o jakości rywalizującej w Zagłębiu Potasowym, czyli „Chorale de l’Ecole polytechnique de Wrocław”, w czwartek 28-04-2005, w kościele Ste-Barbe w 68270 Wittenheim; Było to niecały miesiąc po śmierci papieża Polaka, którego pamięci poświęcone było uroczyste i medytacyjne wykonanie motetu Brucknera na 8 głosów! Motet Brucknera „Os justi” (posłuchaj na youtube wersji, którą uważam za bardzo atrakcyjną, ponieważ jest wzorowana na delikatnej wersji Collegium vocale de Gent pod dyrekcją Philippe’a Herreweghe).
Ja, ratusz? Nie, dziękuję!
15) PS: po koncercie „Chardonnerets” zorganizowaliśmy poczęstunek dla wszystkich w lokalnym MJC („Maison des Jeunes et de la Culture”). Aby dowieźć nas na miejsce, pełniłem rolę kierowcy burmistrza René Arnolda i proboszcza parafii St-Michel Gérarda Ballasta. Śledziłem ich wzrokiem w lusterku wstecznym i, nie bez wewnętrznego uśmiechu, zastanawiałem się, kto z nich jest bardziej kapłański, wiedząc, w jakim stopniu René zamienił swój urząd w prawdziwe kapłaństwo.
16) Dlatego, w przeciwieństwie do ambicji, którą niektórzy przypisywali mi, rzadko z życzliwością, i której nigdy poważnie nie miałem: zostać burmistrzem; kiedy zobaczyłem, jak Arnold był, przyzwalający i zależny, zjedzony do szpiku kości przez swój urząd burmistrza, sama myśl o przejęciu od niego pewnego dnia sprawiła, że chciałem wyskoczyć przez okno, krzycząc „Pomocy” lub „Proszę”. Albo miałbym to w ciągu trzech miesięcy, albo deportowałbym prawie całą populację wykrwawionych! On był masochistą, co ja poradzę! A ja nie byłem! Kiedy pomyślę, że byłem błagany, zwykle szczerze, w niektórych wydziałach miejskich, aby „uratować Wittelsheim” (sic), wystawiając listę do wyborów, Boże łaskawy! Na szczęście uniknąłem takiego krzyża!
17) Wykonane 11-10-24 przez fsz; materiał chroniony prawem autorskim (francuska ustawa z 11 marca 1957 r.).