Mémpol : IV)
Introduction à « Colloque de Nancy »
par fsz site polonais-et potasse.com
1) En 2010, la Mission catholique polonaise s’est subitement donné à tâche de refléter « Le patrimoine polonais en France » (sic), patrimoine immatériel, patrimoine culturel, s’entend. De là plusieurs colloques, dont celui de Nancy, où nous avons voulu donner une belle image de la communauté polonaise d’Alsace du sud.
2) Cela est bien connu : on ne saurait traiter convenablement de Polonais émigrés sans traiter de leurs associations, et on ne saurait traiter convenablement d’associations polonaises sans traiter d’associations polonaises dites « catholiques », c’est-à-dire en fait patronnées par le clergé polonais, et donc sous influence, plus ou moins directe, plus ou moins forte, de la Mission catholique polonaise, ou MCP.
3) C’est dans cet esprit que j’ai rédigé la communication ci-dessous, dans sa version française, comme étant « le mieux placé pour le faire », et pour accomplir un geste tout à fait personnel de bonne volonté à l’égard de la MCP.
4) Si le texte comporte la cosignature de mon cousin Alfred Kaluzinski (mon père et sa mère étaient frère et sœur), c’est parce que c’est à lui que la communication a été commandée, et qui l’a prononcée oralement au colloque de Nancy, en sa qualité de président du PZK d’Alsace.
5) A moi, l’organisateur du colloque, le vice-recteur Christian Gawron, a proposé de traiter la question de l’enseignement du polonais, en vingt minutes ! J’ai évidemment refusé : traiter un sujet, je veux bien, le bazarder non, surtout un sujet de cette importance.
6) A ce colloque de Nancy, le bassin potassique alsacien a aussi été représenté par mon estimé ami Jean Chechinski, notamment historien local de Kingersheim, qui a donné dans un diaporama commenté un aperçu de la documentation « polonaise » qu’il a méritoirement accumulée, à force de persévérance et de tendresse pour ses racines.
7) Il m’a été promis que mon texte serait publié dans un volume d’actes de colloques, comme c’est l’usage. Evidemment, la promesse n’a pas été tenue, du moins au sens que je l’ai entendue, celui d’une publication de ma version française ; par contre la Mission a fini par susciter une traduction en polonais, que nous donnons aussi ici en additif.
8) Illustration photographique : trois prêtres polonais, maintenant décédés, évoqués dans notre communication pour être restés longtemps en fonction dans le bassin potassique, après la guerre : à gauche Bieszczad, au centre Styla, à droite Ziolkowski ; le cliché a été pris à, comme on disait couramment, « la baraque polonaise » de la rue du phénix à Wittelsheim-Langenzug, depuis disparue, elle aussi, car vétuste et ne répondant plus aux besoins de ses usagers.
——————————————————————————
9) Rédigé le 22-06-23 ; complété par le 8) le 01-08-23 ; matériel protégé par le droit d’auteur (loi française du 11 mars 1957).
—————————————————————————–
Colloque de Nancy / le 1er mai 2010 /
Communication :
Les associations catholiques polonaises
à Mulhouse et dans le Bassin potassique (Haut-Rhin/68)
Pour faire le plus judicieusement possible honneur à la Mission catholique polonaise de France à l’occasion de ce colloque de son 175ème anniversaire à Nancy, nous n’avons pas un instant hésité à modifier unilatéralement le libellé primitif du sujet qui nous a été imparti, formulé de manière trop ambitieuse dans le programme en français, et encore plus abusive dans sa traduction polonaise.
L’objet de notre propos de ce jour, et rien d’autre, va donc être de proposer en peu de temps un certain reflet du dispositif associatif catholique polonais dans le secteur défini dans notre titre de communication.
Les débuts (1)
Présente à Mulhouse à partir de 1925, la Misssion catholique polonaise ( MCP) ne débarque pas en Alsace du sud dans le vide total. Dans la toute jeune immigration polonaise débutante et en phase d’expansion , l’un ou l’autre embryon associatif préexiste à son arrivée, à Mulhouse et Wittelsheim-Graffenwald avec certitude, sous l’appellation « Filjia robotnikow », groupements ouvriers de tendance laïque, voire de gauche (Mais quel contenu précis donner à ce mot dans le contexte de l’époque ?). Conformément à sa vocation, la MCP, en assez peu de temps, imprime à ces premiers minuscules agglomérats de Polonais plus ou moins organisés (et sans doute plutôt moins que plus…) la coloration catholique : ainsi, symptomatiquement, le drapeau de la « Filjia » de la cité Graffenwald est-il modifié pour devenir celui de l’ « Association des mineurs catholiques polonais « Sainte-Barbe », qui prend sa place (a).
Pour mieux définir l’esprit des « Filjia », il y a de longues années déjà, nous les avons appelées « cryptosyndicats » : la formule a plu à un certain nombre et a été plus d’une fois reprise ; on peut continuer à la considérer comme valide aujourd’hui. Tout au plus ajoutera-t-on, pour parer à toute tentation de surinterprétation, que ces groupements ont sans doute été avant tout des suscitations-réflexes de gens déracinés, isolés, et qui avaient besoin de se rassurer moralement en se réinventant d’urgence un milieu social, en se recomposant des liens communautaires rudimentaires, et aussi, qui voulaient nettement que les promesses contenues dans les accords gouvernementaux franco-polonais à leur bénéfice d’immigrés fussent tenues, en particulier, et pour commencer, par la mise à disposition du prêtre et de l’instituteur polonais, pour eux-mêmes et surtout pour leurs enfants.
Les prêtres-amorces (2)
Les premiers prêtres polonais, chacun dans son secteur pastoral, amorcent la structuration de la diaspora polonaise comme communauté catholique. Généralement, ils ne font pas eux-mêmes, mais font faire, par leurs fidèles, la plupart flattés de déployer du zèle.
Dans chaque église qu’ils desservent, ils incitent à la constitution d’une chorale paroissiale, bientôt flanquée, la plupart du temps, de deux groupements disons de piété ou de dévotion, l’un féminin et l’autre masculin. On voit ainsi, dans l’Eglise antérieure au Concile de « Vatican II », où le prêtre célèbre en latin en tournant le dos aux paroissiens, à gauche de l’autel : les « mères du Rosaire », qui égrènent le chapelet avec application ; à droite du même autel : « les époux catholiques », qui, il faut bien le dire, à part accompagner les épouses à l’office, n’entreprennent pas grand-chose dans la plupart des paroisses.
Parmi les pionniers de cette période qui se signalent par leur engagement et leur dynamisme, on retient le nom de l’abbé Iwanicki ( résident de Pulversheim), qu’on retrouvera plus tard dans l’organigramme de l’Université catholique de Lublin (Kul), ce qui en fait une sorte de prêtre « haut de gamme », qui a plus ou moins joué le rôle de doyen du clergé polonais ; et celui de Joseph Peplinski, chef de chœur de l’ensemble « Lutnia » (cité Rossalmend, communes de Wittelsheim et Staffelfelden), qui a vécu plus que centenaire et est devenu pour la communauté pratiquante, au titre de sa longévité et de la durée de son activité, une sorte de mascotte, dans les dernières années de son existence. Mineur et violoniste en partie instruit au Conservatoire de Mulhouse, « Pep » (il avait ce surnom), arrivé dans le Bassin avec ses parents dès 1924, a contribué à la fondation ou à l’animation de plus d’une des chorales paroissiales d’expression polonaise du secteur (outre « sa » « Lutnia » originelle , on retient « Roza lesna » qu’il dirige dès 1926 et « Slowik lesny »), et s’est inlassablement mobilisé en faveur du chant polonais sacré et profane, comme une sorte de missionné musical du clergé, ce qui lui a valu, bien que scandaleusement tard, d’être nommé chevalier du Mérite de la République de Pologne.
La situation dans les années 60-70 (3)
Dans les années 1960-70, la communauté polonaise minière connaît en quelque sorte sa période la plus faste ( par sa consistance, sa vitalité, son évolution économique et mentale) ; la première génération, qui a atteint sa retraite professionnelle, est encore agissante ou au moins inspiratrice ; la seconde entre dans la force l’âge ; la troisième lève, promettant autant que déjà elle déçoit ; et la communauté s’ouvre de plus en plus facilement à des éléments non polonais, elle se déghettoïse en quelque sorte. C’est donc sur cette période qu’il est le plus avantageux pour lui de considérer le dispositif des associations et groupements confessionnels polonais (nous nous refusons, pour cause d’impropriété, à utiliser le terme d’association pour désigner des groupuscules sans contours définis, c’est-à-dire sans statut juridique conforme à la législation française ou concordataire).
Les principaux ecclésiastiques (4)
Les principaux ecclésiastiques de la MCP dans le secteur pendant cette période sont trois. Leur « territoire » propre résulte d’une sectorisation écrite, datant de 1954, dans un texte en partie intitulé en latin «cum cura animarum », qu’on peut avec un certain souci de la mise à jour des formulations traduire maintenant par « De l’administration des fidèles », plutôt que plus littéralement par « Du soin des âmes ». Ce court « traité » ne fait rien d’autre que d’entériner la pratique antérieure des trois polarités de Mulhouse, Pulversheim , Wittenheim. Il n’innove pas, peut-être seulement par touches rares et minuscules, presque rien, sauf pour la dévolution des îlots de polonité très réduits et marginaux, ceux de Guebwiller et Colmar, laissés aux soins plus ou moins lointains du titulaire de la chaire de Wittenheim.
Le premier prêtre du trio, Bronislaw Bieszczad, arrivé à la fin des années quarante, est en charge de Mulhouse (église St-Joseph), Wittelsheim-Graffenwald (église Notre-Dame du Rosaire) et Wittelsheim-Langenzug (chapelle St-Jean Bosco).
Andrzej Lason, lazariste, en poste depuis le début des années cinquante, meurt prématurément en 1975, et est remplacé par Jacek Styla, de la même congrégation, présent à partir de 1974. L’un après l’autre se chargent de Wittenheim-Théodore (église Ste-Barbe), Wittenheim-Fernand-Anna (église St-Christophe), Wittenheim- Jeune Bois (église Notre-Dame du Mineur), et Wittelsheim-Rossalmend (église Saints Pierre et Paul).
Dominique Ziolkowski, arrivé quant à lui à la fin des années cinquante, dessert Pulversheim, où il réside (églises St-Etienne, puis St-Jean), Bollwiller (église St-Charles) et Ensisheim (chapelle Ste-Thérèse de la cité minière du même nom).
Ces clercs se déplacent au besoin au sud du Haut-Rhin, dans les départements voisins du Territoire (90), du Doubs (25) et de la Haute-Saône (70) pour assurer une présence de la MCP dans les petites communautés polonaises de Belfort, Montbéliard, Audincourt, et Ronchamp (à la chapelle due au célèbre architecte et urbaniste Le Corbusier).
Pour faire bonne mesure dans ce passage en revue, il convient encore de mentionner Zygmunt Zarzycki, arrivé dans les années soixante-dix comme assistant du chanoine Bieszczad (D’où lui est venu ce titre ?), puis bientôt arrimé à la paroisse St-Gall de Staffelfelden-village (b), avant de devenir le premier prêtre polonais chargé d’une paroisse « française » (selon l’expression populaire consacrée), en l’occurrence celle du Christ-Roi de Wittelsheim –Richwiller-cité Amélie II.
Les chorales (5)(c)
Le culte dans la langue d’origine, pour ainsi dire dans chacune des églises où il est célébré, est embelli musicalement par une chorale d’expression polonaise, qui constitue son principal organe d’animation. Celles qui sont structurées de manière stable pendant notre période de référence sont huit. Elles sont composées essentiellement de bénévoles sans formation, et peuvent produire des tutti insuffisamment accordés et de désolantes stridences ; celles qui se révèlent les plus performantes, en particulier parce que les plus disciplinées, donnant du fait même une image musicalement crédible de la communauté, sont « Le rossignol forestier », longtemps dominé par le trio Jeanine Zawierta- Odile Szulc (sopranos)- Anne Lasek, veuve Paul Wisniewski (alto), et « Waclaw z Szamotul ».
Dans son secteur, l’abbé Bieszczad peut s’appuyer, à Mulhouse, sur l’ensemble « Waclaw z Szamotul » dirigé par M. Guntz, un non- Polonais, ensemble d’où dérivera le groupe folklorique « Polonia » ; à Wittelsheim- Graffenwald et Langenzug, sur l’ensemble « Dzwon Maryji » (« Bourdon de Marie ») dirigé par Stanislas Dudaczyk (organiste M. Marian ? Cygan) ; auparavant, à Langenzug, à partir de 1948, c’est la chorale du groupe folklorique « L’Aigle blanc », sous la direction de l’institutrice Eugénie Jedrzejowski, qui s’emploie et se déploie, avec l’accompagnement de Mme Irène Huk-Dominski à l’harmonium.
Notons qu’un embryon d’éphémère chorale distincte de Graffenwald se forme à la fin des années quatre-vingts à Langenzug, pendant l’assez courte période d’exercice du controversé abbé Xavier Sokolowski, qui en a été l’inspirateur, sous le nom alors à la mode de « St-Maximilien Kolbe », ce prêtre polonais qui a héroïquement voulu mourir à la place d’un autre, au camp d’Auschwitz.
Les abbés Lason puis Styla, eux, s’appuient à Wittenheim-Théodore sur l’ensemble « Dzwon Zygmunta » (« Bourdon de Sigismond ») dirigé par Félix Dobros, et accompagné à l’orgue par Jean-Michel Dus ( Ils encadrent ensemble les chorales polonaises réunies dans leurs prestations du lundi de Pentecôte à Thierenbach) ; à Wittenheim-Fernand-Anna sur l’ensemble « Roza lesna » (« Rose forestière ») dirigé par Sylwester Jankowski, également organiste ; à Wittelsheim-Rossalmend sur « Lutnia », aînée des chorales polonaises du secteur, dirigée par Joseph Peplinski depuis ses débuts et présidée par Victor Krzeminski.
L’abbé Ziolkowski, en ce qui le concerne, bénéficie du concours de l’ensemble « Ste-Cécile » à Ensisheim ; d’une chorale sans nom particulier, mais dominée par des choristes scouts, à Bollwiller ; et surtout, à Pulversheim , par le réputé « Slowik lesny » (« Rossignol forestier ») (d) dirigé par Jeanine Zawierta.
Cette valeureuse phalange du « Rossignol » est par ailleurs l’un des premiers chœurs polonais à coopérer convenablement avec la chorale paroissiale française homologue, grâce en particulier à l’ouverture d’esprit et au sens pragmatique d’un Pierre Meyer, organiste et futur maire.
Le premier magistrat précédent de Pulversheim, Georges Bourgeois, par ailleurs député et président du Conseil général jusqu’en mars 1973, donc objectivement première personnalité politique du département, officialise en quelque sorte en 1972 cette évolution, heureuse autant que de simple bon sens (républicain ?), en faisant consensuellement décorer la nouvelle église St-Jean d’un portrait de la Vierge noire miraculeuse de Czestochowa, autant dire en faisant accomplir un geste symbolique clair et apprécié d’intégration de la communauté minoritaire polonaise à la communauté majoritaire alsacienne, sous le signe du respect mutuel ; à partir de là, on va plus ouvertement de l’avant, et rien n’est plus aussi rigide que précédemment, c’est-à-dire pendant la période en gros isolationniste, « chiens de faïence », où l’ on faisait semblant de pouvoir s’ignorer indéfiniment les uns les autres, comportement évidemment peu catholique, puisque diviseur et non rassembleur, et au demeurant dépassé hors de la sphère paroissiale, où fraternisation et « métissage » sont déjà très banalisés depuis des lustres.
Les groupements de piété (6)
Dans chaque paroisse polonaise, la piété féminine, en principe celle des fidèles les plus âgées, de la première génération, se cristallise au sein du groupement du « Rosaire vivant ». Les dames prient, brûlent des cierges, assurent les répons, chantent pour suppléer l’absence de la chorale lors des messes de semaine, décorent l’église, échangent des images bénies accompagnées d’oraisons encore inconnues, se font parfois concurrence avec puérilité dans la dévotion, etc.
Les hommes se regroupent de manière plus aléatoire, moins systématique. On retrouve le plus souvent leur trace sur les plaquettes clouées dans les mâts des drapeaux pour faire mention des parrains qui ont financé leur création. Les plus manifestes ont été le groupe « Swiety Wojciech » (« St-Adalbert ») de Mulhouse, « Sainte-Barbe » à Wittenheim-Théodore, « Sainte-Barbe » à Wittelsheim-Graffenwald, d’où est issu le groupe folklorique « L’Aigle blanc », celui des mineurs polonais de Bollwiller, un de ceux qui se maintiendront le plus longtemps, avec à sa tête M. Szabelski, octogénaire de la seconde génération.
Le PZK (7)
Tous ces acteurs de la vie catholique polonaise se regroupent au sein d’ une structure fédérative nationale, sectorisée par régions d’immigration, le PZK (« Polskie zjednoczenie katolickie »), ou « Union des associations catholiques polonaises ».
Créée en Alsace dès 1924, suspendue pendant l’Occupation, elle est réactivée après la Libération au restaurant Niemerich de Pulversheim ( en face de la mairie, au centre géographique même du Bassin) le 19 juillet 1946, à l’intiative de M.M. Debski et Pachciarz, en présence d’une quarantaine de délégués des associations de base. Outre sa naturelle vocation confessionnelle, le PZK de l’époque affiche des ambitions d’ordre socio-culturel, mais qui sont pour ainsi dire restées lettre morte.
Depuis cette réactivation, les présidents successifs de l’Union ont été : 1) Michel Blaszczyk (1946) ; 2) Piasecki (1951) ; 3) Joseph Kuraj, de Belfort (1952) ; 4) Piasecki (1953) ; 5) Szczesniewski (1954) ; 6) Zielinski (1955) ; 7) Rumak (1956) ; 8) François Malachowski (1958) ; Félix Dobros (1959) ; 10) Michalak (1961) ; 11) Bronislaw Wcislo (1967) ; 12) Bruno Bartosik (1977) ; 13) Victor Krzeminski ; 14) Jean Pawela ; 15) Jan Ramotowski ; 16) Alfred Kaluzinski (1994).
Dans les faits, de nos jours, le PZK s’illustre surtout chaque printemps en coordonnant l’action de ses diverses composantes dans l’organisation de deux manifestations essentielles de la vie polonaise, la fête de la Constitution du 3 mai 1791 (fête nationale), et le pèlerinage des Polonais de l’Est à la basilique Notre-Dame de Thierenbach, dans les premières collines des Vosges (commune de Jungholtz /68), le lundi de Pentecôte.
Et les scouts ? (8)
Les scouts polonais doivent aussi impérativement être mentionnés comme un élément de premier ordre de la vie catholique polonaise du secteur, qui méritent de notre part une étude spécifique, à venir.
Nous choisissons donc de ne pas évoquer davantage leur cas dans le cadre de cette communication. Le scoutisme, à nos yeux domaine partagé du prêtre et de l’instituteur, nous semble en effet quand même relever plus du second que du premier, si bien qu’en nous étendant plus ici, nous déborderions de notre sujet, au préjudice des bénéficiaires.
Signalons quand même d’ores et déjà le nom d’un remarquable ecclésiastique qui s’est illustré parmi nos scouts, le père Félix Bednarski, professeur à Rome, qui a par ailleurs bénéficié de relations personnelles vraiment très proches avec Jean-Paul II.
Conclusion (9)
Pour conclure brièvement cette sorte d’inventaire associatif commenté (avec un peu de sel, en raison de sa provenance, espérons-le) auquel nous venons de nous livrer, on retiendra donc que l’influence du clergé de la Mission catholique polonaise sur l’immigration et sa descendance, à Mulhouse et dans le Bassin potassique, aura été très effective et très profonde, car très désirée.
Alfred Kaluzinski et Francis Szulc
(Le 25 avril 2010 ; version modifiée et augmentée le 13 août 2010, ainsi que le 01-01-13 et le 15-08-23).
NOTES
1)Notamment sur les rapports entre « Filjia » et « Barbara » ou même plus familièrement « Barburka » (pis : « barbare » était le surnom dont était assez couramment gratifié l’adhérent de cette société par les mécréants railleurs ), on consultera notre historique de la « Sainte-Barbe »-Graffenwald, publié dans la plaquette de son cinquantenaire.
2)Soulignons que le Conseil de fabrique de l’église St-Gall s’est montré assez d’avant-garde en accueillant depuis très longtemps déjà en son sein un membre d’origine polonaise, en la personne de M. Edmond Kulesza, mineur retraité provenant d’Ensisheim.3)La « couverture » chorale de la communauté n’a pour ainsi dire pas évolué depuis la période prise en considération. Tout au plus a-t-on éphémèrement entendu un chœur « Maximilian Kolbe » (dédicataire auschwitzien à la mode dans les années quatre-vingts) à Langenzug, pendant le temps d’exercice du doyen Xavier Sokolowski. .
En revanche, d’un tout autre éclat symbolique est la création, dans les années quatre-vingt-dix, de l’ensemble ( assez mièvrement nommé) « Les paysages » (« Krajobrazy »), qui réalise le mieux l’alliance féconde des ancienne et nouvelle immigrations (la souche du Bassin et l’apport des années « Solidarité »), et qui se signale fortement par son solide niveau musical, les performances impeccables de ses choristes et solistes, comme par son attirance pour le répertoire ancien et baroque : nous nous promettons de leur consacrer le texte qu’ils méritent, ainsi que leur discographie, dès que l’occasion s’en présentera.
Bref : pour l’instant, à nos yeux, les « Krajobrazy » sont à la communauté polonaise du Bassin dans les années 90 ce que l’association « Amitié franco-polonaise » de Wittenheim lui a été environ dix ans plus tôt (après l’instauration de l’état de siège), c’est-à-dire le seul signe réconfortant de rajeunissement, de renouvellement, et de progrès, dans un contexte général de désengagement militant, de sclérose et dégénérescence.
Les éventuels curieux du « Rossignol forestier » se reporteront à la plaquette du cinquantenaire de ce chœur, ainsi qu’à nos articles de presse locale ayant assuré la promotion de ce texte.
________________
e IV –
Wprowadzenie do « Colloque de Nancy »
przez fsz site polonais-et potasse.com
1) W 2010 roku Polska Misja Katolicka nagle postawiła sobie za zadanie odzwierciedlenie « polskiego dziedzictwa we Francji » (sic), dziedzictwa niematerialnego, dziedzictwa kulturowego. Doprowadziło to do kilku konferencji, w tym tej w Nancy, gdzie chcieliśmy dać dobry obraz polskiej społeczności w południowej Alzacji.
2) Powszechnie wiadomo, że nie można mówić o polskich emigrantach bez mówienia o ich stowarzyszeniach, a nie można mówić o polskich stowarzyszeniach bez mówienia o tak zwanych « katolickich » polskich stowarzyszeniach, tj. stowarzyszeniach sponsorowanych przez polskie duchowieństwo, a zatem pod wpływem, mniej lub bardziej bezpośrednim, mniej lub bardziej silnym, Polskiej Misji Katolickiej, czyli MCP.
3) W tym duchu napisałem poniższy komunikat, w jego francuskiej wersji, jako « najlepiej do tego przygotowany », i aby wykonać całkowicie osobisty gest dobrej woli wobec MCP.
4) Jeśli tekst zawiera podpis mojego kuzyna Alfreda Kałuzińskiego (mój ojciec i jego matka byli bratem i siostrą), to dlatego, że to jemu zlecono napisanie tego artykułu i to on wygłosił go ustnie na kolokwium w Nancy, jako prezes PZK w Alzacji.
5) Organizator kolokwium, prorektor Christian Gavron, zaproponował mi rozmowę o nauczaniu języka polskiego w ciągu dwudziestu minut! Oczywiście odmówiłem: chciałbym zająć się jakimś tematem, ale nie chciałbym go zepsuć, zwłaszcza w tak ważnym temacie.
6) Na sympozjum w Nancy alzackie zagłębie potasowe reprezentował także mój szanowny przyjaciel Jean Chechinski, zwłaszcza lokalny historyk z Kingersheim, który przedstawił opatrzony komentarzem pokaz slajdów z przeglądem « polskiej » dokumentacji, którą zasłużenie zgromadził dzięki wytrwałości i czułości dla swoich korzeni.
7) Obiecano mi, że mój tekst zostanie opublikowany w tomie materiałów konferencyjnych, jak to jest w zwyczaju. Oczywiście obietnica nie została dotrzymana, przynajmniej w tym sensie, w jakim ją zrozumiałem, że moja francuska wersja zostanie opublikowana; z drugiej strony, Misja ostatecznie przygotowała polskie tłumaczenie, które również podajemy tutaj jako dodatek.
——————————————————————————
8) Napisane 22-06-23; materiał chroniony prawem autorskim (francuska ustawa z 11 marca 1957 r.).
—————————————————————————–
Przetłumaczono z www.DeepL.com/Translator (wersja darmowa)
Konferencja Nancy / 1 maja 2010 r. /
Communication :
Polskie Stowarzyszenia Katolickie
w Mulhouse iw basenie potasu (Haut-Rhin/68)
Aby uczynić jak najbardziej rozsądny zaszczyt polskiej Misji Katolickiej Francji z okazji tego kolokwium z okazji jego 175. rocznicy w Nancy, nie wahaliśmy się ani chwili, aby jednostronnie zmienić oryginalne sformułowanie tematu, który został nam przypisany, sformułowane zbyt ambitnie w programie w języku francuskim, a jeszcze bardziej obraźliwe w polskim tłumaczeniu.
Celem dzisiejszej rozmowy i niczym więcej będzie zatem przedstawienie w krótkim czasie pewnego odzwierciedlenia polskiego katolickiego systemu stowarzyszeniowego w sektorze określonym w tytule naszego komunikatu.
Początki (1)
Obecna w Miluzie od 1925 r. Polska katolicka misja (MCP) nie wylądowała w południowej Alzacji w próżni. W bardzo młodych polskich imigrantach, którzy dopiero rozpoczynają działalność i w fazie ekspansji, jeden lub drugi zarodek zarodkowy preformuje się po ich przybyciu do Mulhouse i Wittelsheim-Graffenwald z pewnością pod nazwą „Filjia robotnikow”, grup robotniczych świecki, nawet lewicowy (Ale jaką konkretną treść przekazać temu słowu w kontekście czasu?). Zgodnie ze swoim powołaniem, MCP w dość krótkim czasie drukuje na tych pierwszych niewielkich skupiskach Polaków mniej lub bardziej zorganizowanych (i zapewne raczej mniej niż więcej …) katolickich barw: tym samym objawowo flagę „Filjia” „Z miasta Graffenwald został zmieniony na„ Stowarzyszenie polskich górników katolickich ”Sainte-Barbe, które zajmuje jego miejsce (a).
Aby lepiej zdefiniować ducha „Filjia”, wiele lat temu nazwaliśmy je „kryptosyndykatami”: formuła przemówiła do wielu i była używana więcej niż jeden raz; możemy nadal uważać to za ważne dzisiaj. Co najwyżej dodamy, aby odeprzeć wszelką pokusę nadinterpretowania, że te ugrupowania były niewątpliwie ponad wszelkimi odruchowymi bodźcami wykorzenionych ludzi, odizolowanych i którzy musieli uspokoić się moralnie, pilnie wymyślając siebie na nowo środowisko społeczne, zmieniając podstawowe więzi społeczne, a także chcąc wyraźnie, aby obietnice zawarte we francusko-polskich porozumieniach rządowych na rzecz imigrantów były dotrzymywane, w szczególności, i na początek, poprzez udostępnianie polskiego kapłana i nauczyciela, dla siebie, a zwłaszcza dla ich dzieci.
Podkłady kapłańskie (2)
Pierwsi polscy księża, każdy w swoim sektorze duszpasterskim, zaczęli budować polonię jako wspólnotę katolicką. Ogólnie rzecz biorąc, nie robią tego sami, ale robią to, według swoich wyznawców, najbardziej pochlebni, by okazywać zapał.
W każdym kościele, któremu służą, zachęcają do stworzenia chóru parafialnego, który wkrótce zostanie otoczony przez dwie grupy, powiedzmy pobożność lub nabożeństwo, jedną żeńską, a drugą męską. Widzimy zatem w Kościele przed Soborem „Watykanu II”, gdzie kapłan celebruje po łacinie, odwracając się od parafian po lewej stronie ołtarza: „Matki Różańcowej”, które ostrożnie odmawiają różaniec ; po prawej stronie tego samego ołtarza: „małżonkowie katoliccy”, którzy, trzeba powiedzieć, oprócz towarzyszenia żonom do urzędu, niewiele robią w większości parafii.
Wśród pionierów tego okresu, którzy wyróżniają się swoim zaangażowaniem i dynamizmem, odnotowujemy imię księdza Iwanickiego (mieszkańca Pulversheim), który znajdzie się później na schemacie organizacyjnym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (Kul ), co czyni go kimś w rodzaju „wysokiej klasy” kapłana, który mniej więcej grał rolę dziekana polskiego duchowieństwa; i Josepha Peplińskiego, chórmistrza zespołu „Lutnia” (miasto Rossalmend, gminy Wittelsheim i Staffelfelden), który żył ponad sto lat i stał się dla praktykujących społeczności ze względu na swoją długowieczność i czas trwania jego działalności, rodzaj maskotki, w ostatnich latach jego istnienia. Mniejszy i skrzypek częściowo wykształcony w Konserwatorium w Mulhouse, „Pep” (miał ten przydomek), przybył do basenu wraz z rodzicami w 1924 r., Przyczynił się do powstania lub animacji więcej niż jednego chóru parafialnego Polska ekspresja sektora (oprócz oryginalnej „Lutni” pamiętamy „Rozę lesną”, którą wyreżyserował w 1926 r. I „Słowika”) i niestrudzenie mobilizowała na rzecz świętej i wulgarnej polskiej piosenki, jak rodzaj muzycznego misjonarza duchowieństwa, który zasłużył mu, choć skandalicznie późno, na tytuł rycerza zasług Rzeczypospolitej Polskiej.
Sytuacja na przestrzeni lat 60-70 (3)
W latach 60. i 70. polska społeczność górnicza doświadczyła swego najlepiej prosperującego okresu (konsekwencja, żywotność, rozwój gospodarczy i umysłowy); pierwsze pokolenie, które przeszło na emeryturę, jest nadal aktywne lub przynajmniej inspirujące; drugi wchodzi w życie wiek; trzeci powstaje, obiecując tyle, co już rozczarowuje; a społeczność coraz bardziej otwiera się na niepolskie elementy, niejako sama siebie rozczarowuje. Dlatego właśnie w tym okresie najbardziej korzystne jest dla niego rozważenie systemu polskich stowarzyszeń i grup wyznaniowych (z powodu niewłaściwości odmawiamy używania terminu stowarzyszenie do wyznaczania grup bez konturów zdefiniowane, to znaczy bez statusu prawnego zgodnie z francuskim prawem lub restrukturyzacją długu).
Główne kościelne (4)
Głównymi duchownymi MCP w tym okresie są trzech. Ich własne „terytorium” wynika z pisemnego podziału na sektory, datowanego na 1954 rok, w tekście częściowo zatytułowanym po łacinie „cum cura animarum”, który z pewnym niepokojem możemy zaktualizować sformułowania teraz przetłumaczone przez „De administracja wiernych ”, a nie dosłownie przez„ troskę o dusze ”. Ten krótki „traktat” jedynie potwierdza poprzednią praktykę trzech biegunowości Mulhouse, Pulversheim, Wittenheim. Nie wprowadza innowacji, być może tylko z rzadkimi i drobnymi akcentami, prawie nic, z wyjątkiem dewolucji wysp o bardzo zmniejszonej i marginalnej polonity, Guebwiller i Colmar, pozostawionych mniej lub bardziej odległej opiece posiadacza krzesła. z Wittenheim.
Pierwszy kapłan trio, Bronisław Bieszczad, który przybył pod koniec lat 40., odpowiada za Mulhouse (kościół św. Józefa), Wittelsheim-Graffenwald (kościół Notre-Dame du Rosaire) i Wittelsheim-Langenzug (kaplica św. Jeana Bosco ).
Andrzej Lason, lazarysta, sprawujący urząd od wczesnych lat 50., zmarł przedwcześnie w 1975 r., A jego miejsce zajął Jacek Styla z tego samego zboru, obecny od 1974 r. Jeden po drugim objął Wittenheim-Théodore (Kościół Ste-Barbe), Wittenheim-Fernand-Anna (kościół St-Christophe), Wittenheim-Jeune Bois (kościół Notre-Dame du Mineur) i Wittelsheim-Rossalmend (kościół Świętych Piotra i Pawła).
Dominique Ziółkowski, który przybył pod koniec lat 50., służy Pulversheimowi, gdzie mieszka (kościoły St-Etienne, następnie St-Jean), Bollwiller (kościół St-Charles) i Ensisheim (kaplica Ste-Thérèse w górniczym miasteczku o tej samej nazwie).
uchowni podróżują w razie potrzeby na południe od Górnego Renu, w sąsiednich departamentach Territoire (90), Doubs (25) i Haute-Saône (70), aby zapewnić obecność MCP w małych polskich społecznościach Belfort, Montbéliard, Audincourt i Ronchamp (w kaplicy ze względu na słynnego architekta i urbanistę Le Corbusiera).
Dla dobrego oszacowania w tym przeglądzie warto również wspomnieć Zygmunta Zarzyckiego, który przybył w latach 70. jako asystent Kanonu Bieszczadzkiego (skąd się wziął ten tytuł?), A potem wkrótce schował się w parafii św. Gall z wioski Staffelfelden (b), zanim został pierwszym polskim kapłanem odpowiedzialnym za parafię „francuską” (według konsekrowanej wypowiedzi ludowej), w tym przypadku Chrystusa Króla Wittelsheim –Richwiller-miasto Amélie II.
Chóry (5)(c)
Uwielbienie w języku oryginalnym, że tak powiem, w każdym z kościołów, w których się celebruje, jest muzycznie ozdobione przez polskojęzyczny chór, który jest jego głównym organem animacji. Te, które mają stabilną strukturę w naszym okresie odniesienia, to osiem. Składają się głównie z nieprzeszkolonych ochotników i mogą wytwarzać niewystarczająco dostrojone tutti i niepokojący ostry; te, które okazują się najbardziej wydajne, w szczególności dlatego, że najbardziej zdyscyplinowane, co daje muzycznie wiarygodny obraz społeczności, to „Le rossignol forestier”, od dawna zdominowany przez trio Jeanine Zawierta-Odile Szulc (sopranos) – Anne Lasek, wdowa Paweł Wiśniewski (altówka) oraz „Wacław z Szamotul”.
W swoim sektorze ksiądz Bieszczad może polegać w Mulhouse na zespole „Wacław z Szamotul” kierowanym przez pana Guntza, niepolaka, z którego wywodzi się zespół folklorystyczny „Polonia”; w Wittelsheim-Graffenwald i Langenzug, w zespole „Dzwon Maryji” („Bourdon de Marie”) pod dyrekcją Stanisława Dudaczyka (organista M. Cygan).
Zwróćmy uwagę, że embrion przemijającego chóru, inny niż Graffenwald, powstaje pod koniec lat osiemdziesiątych w Langenzug, podczas raczej krótkiego okresu kontrowersyjnego opata Xaviera Sokołowskiego, który był inspiratorem, pod modna nazwa „St-Maximilien Kolbe”, tego polskiego księdza, który bohatersko chciał umrzeć w miejscu innego, w obozie Auschwitz.
Opaci Lason, a następnie Styla, opierają się w Wittenheim-Théodore na zespole „Dzwon Zygmunta” („Bourdon de Sigismond”) w reżyserii Félixa Dobrosa, któremu towarzyszą na organach Jean-Michel Dus (razem tworzą polskie chóry zjednoczyły się podczas występów w Whit Monday w Thierenbach); w Wittenheim-Fernand-Anna w zespole „Roza lesna” w reżyserii Sylwestra Jankowskiego, także organisty; w Wittelsheim-Rossalmend na temat „Lutni”, najstarszego z polskich chórów w tej branży, prowadzonej przez Josepha Peplińskiego od jego początków, której przewodniczył Victor Krzemiński.
Ze swojej strony ks. Ziółkowski korzysta z pomocy zespołu „Ste-Cécile” w Ensisheim; chór bez nazwy, ale zdominowany przez harcerzy w Bollwiller; a przede wszystkim w Pulversheim słynnego „Slowika lesnego” („Rossignol forestier”) (d) w reżyserii Jeanine Zawierta.
Ta dzielna falanga „Rossignola” jest także jednym z pierwszych polskich chórów, który prawidłowo współpracuje z homologicznym francuskim chórem parafialnym, w szczególności dzięki otwartości i pragmatycznemu odczuciu Pierre’a Meyera, organisty i przyszłości burmistrz.
Pierwszy sędzia przed Pulversheimem, Georges Bourgeois, a także zastępca i przewodniczący Rady Generalnej do marca 1973 r., A zatem obiektywnie pierwsza osobowość polityczna departamentu, formalizuje w pewien sposób tę ewolucję, ciesząc się tak samo prostym zdrowym rozsądkiem (republikański ?), konsekwentnie dekorując nowy kościół św. Jeana portretem cudownej czarnej Madonny Częstochowskiej, to znaczy wykonując wyraźny i doceniony symboliczny gest integracji społeczności mniejszości polskiej ze społecznością większości alzackich, pod znakiem wzajemnego szacunku; stamtąd idziemy bardziej otwarcie i nic nie jest bardziej sztywne niż wcześniej, to znaczy w okresie wielkich izolacjonistów, „psów fajansowych”, w których to zrobiliśmy wydają się być w stanie ignorować się w nieskończoność, oczywiście niezbyt katolickie zachowanie, ponieważ dzielnik, a nie jednoczący, a ponadto przekroczył sferę parafialną, gdzie bratanie się i „krzyżowanie” są już bardzo powszechne od wieków
.
Grupy pobożności (6)
W każdej polskiej parafii kobieca pobożność, w zasadzie pobożność najstarszych wiernych pierwszego pokolenia, krystalizuje się w grupie „żywego Różańca”. Panie modlą się, palą świece, udzielają odpowiedzi, śpiewają, aby nadrobić chór podczas tygodniowych mszy, dekorować kościół, wymieniać błogosławione obrazy w towarzystwie wciąż nieznanych oracji, czasem konkurujących z dziecinnością w oddanie itp.
Mężczyźni grupują się w bardziej przypadkowy, mniej systematyczny sposób. Najczęściej znajdują się na talerzach przybitych do masztów, aby wspomnieć o sponsorach, którzy sfinansowali ich stworzenie. Najbardziej oczywiste były: grupa „Swiety Wojciech” („St-Adalbert”) z Mulhouse, „Sainte-Barbe” w Wittenheim-Théodore, „Sainte-Barbe” w Wittelsheim-Graffenwald, z której grupa ludowa „ Biały Orzeł ”, ten z polskich górników Bollwiller, jednego z tych, którzy przetrwają najdłużej, ze swoim szefem p. Szabelskim, ośmiorniczką drugiej generacji.
PZK (7)
Wszyscy ci aktorzy w polskim życiu katolickim łączą się w narodową federacyjną strukturę, podzieloną na regiony imigracyjne, PZK („Polskie zjednoczenie katolickie”) lub „Związek Polskich Stowarzyszeń Katolickich”.
Utworzony w Alzacji w 1924 r., Zawieszony podczas okupacji, został reaktywowany po wyzwoleniu w restauracji Niemerich w Pulversheim (naprzeciwko ratusza, w bardzo geograficznym centrum Zagłębia) 19 lipca 1946 r. Z inicjatywy MM Dębskiego i Pachciarz, w obecności około czterdziestu delegatów z lokalnych stowarzyszeń. Oprócz naturalnego powołania wyznaniowego ówczesne PZK przejawiało ambicje o charakterze społeczno-kulturowym, które jednak, że tak powiem, pozostały martwą literą.
Od czasu tej reaktywacji kolejni prezydenci Unii byli: 1) Michel Blaszczyk (1946) ; 2) Piasecki (1951) ; 3) Joseph Kuraj, de Belfort (1952) ; 4) Piasecki (1953) ; 5) Szczesniewski (1954) ; 6) Zielinski (1955) ; 7) Rumak (1956) ; 8) François Malachowski (1958) ; Félix Dobros (1959) ; 10) Michalak (1961) ; 11) Bronislaw Wcislo (1967) ; 12) Bruno Bartosik (1977) ; 13) Victor Krzeminski ; 14) Jean Pawela ; 15) Jan Ramotowski ; 16) Alfred Kaluzinski (1994).
W rzeczywistości dziś PZK jest ilustrowany przede wszystkim każdej wiosny poprzez koordynację działań różnych jego elementów w organizacji dwóch istotnych przejawów życia polskiego, święta Konstytucji 3 maja 1791 r. (Święto narodowe ) oraz pielgrzymka Polaków Wschodnich do bazyliki Notre-Dame de Thierenbach, na pierwszych wzgórzach Wogezów (gmina Jungholtz / 68), w Zielone Świątki.
A zwiadowcy? (8)
Polscy harcerze muszą również bezwzględnie zostać wymienionymi jako pierwszorzędny element polskiego życia katolickiego w okolicy, która zasługuje na nasze szczególne studia.
W związku z tym postanawiamy nie omawiać ich sprawy w kontekście tego komunikatu. Harcerstwo, w naszych oczach, wspólna dziedzina kapłana i nauczyciela, rzeczywiście wydaje nam się, że jesteśmy bardziej na drugim miejscu niż na pierwszym, tak bardzo, że poszerzając się tutaj, wykraczamy poza nasz przedmiot, ze szkodą dla beneficjentów.
Zauważmy już nazwisko niezwykłego kościelnego, który wyróżniał się wśród naszych harcerzy, księdza Félixa Bednarskiego, profesora w Rzymie, który również czerpał korzyści z bardzo bliskich osobistych relacji z Janem Pawłem II.
Wniosek (9)
Podsumowując krótko ten skomentowany inwentarz asocjacyjny (z odrobiną soli, ze względu na jego pochodzenie, mam nadzieję), w który właśnie się zaangażowaliśmy, dlatego zauważymy, że wpływ duchowieństwa Polskiej Misji Katolickiej na imigracja i jej potomkowie, w Mulhouse i w basenie potasu, będą bardzo skuteczni i bardzo głębocy, ponieważ bardzo pożądani.
Alfred Kaluzinski et Francis Szulc
(25 kwietnia 2010 r; Zmodyfikowana i rozszerzona wersja 13 sierpnia 2010 r., A także 01-01-13).
UWAGI
1)W szczególności na temat relacji między „Filjią” i „Barbarą”, a jeszcze bardziej potocznie „Barburka” (gorzej: „barbarzyńca” to pseudonim, który członek tego społeczeństwa dość powszechnie nadawali niewierni), zapoznamy się z naszą historią „Sainte-Barbe” – Graffenwald, opublikowany w broszurze z pięćdziesiątej rocznicy.
2)Podkreślmy, że Rada Fabryczna Kościoła St. Gallen okazała się całkiem awangardą, przyjmując już od bardzo dawna członka polskiego pochodzenia w osobie Edmonda Kuleszy, emerytowany górnik z Ensisheim.
3)Chóralny „zasięg” społeczności prawie się nie zmienił od rozważanego okresu. Co najwyżej usłyszeliśmy tylko krótki chór „Maksymilian Kolbe” (poświęcony modzie Auschwitz w latach osiemdziesiątych) w Langenzug podczas sprawowania dziekana Xaviera Sokołowskiego. .
Z drugiej strony zupełnie innym symbolicznym blaskiem jest stworzenie w latach dziewięćdziesiątych zestawu (raczej oszczędnie nazywanego) „Les landscapes” („Krajobrazy”), który najlepiej osiąga owocny sojusz dawni i nowi imigranci (szczep Basin i wkład lat „Solidarności”), który zdecydowanie wyróżnia się solidnym poziomem muzycznym, nienagannym występem jego chórzystów i solistów, a także pociągiem do starego repertuaru i barok: obiecujemy poświęcić tekst, na który zasługują, a także dyskografię, gdy tylko nadarzy się okazja.
Krótko mówiąc: na razie, naszym zdaniem, „Krajobrazy” są dla polskiej społeczności Zagłębia w latach 90. tym, czym było stowarzyszenie „przyjaźni francusko-polskiej” z Wittenheim około dziesięć lat wcześniej (po ustanowienie stanu oblężenia), to znaczy jedynego pocieszającego znaku odmłodzenia, odnowy i postępu, w ogólnym kontekście wycofania się bojowników, stwardnienia i zwyrodnienia.
Każdy ciekawy „lasu słowika” odniesie się do broszury z okazji pięćdziesiątej rocznicy tego chóru, a także do naszych lokalnych artykułów prasowych promujących ten tekst.
________________
Konferencja w Nancy: trzech zmarłych kapłanów, wymienionych w moich studiach
w sprawie polskich stowarzyszeń katolickich:
po lewej Bieszczad, w centrum Styla, po prawej Ziółkowski.
colloque nancy : trois curés décédés, mentionnés dans mon étude
sur les associations catholiques polonaises :
à gauche Bieszczad, au centre Styla, à droite Ziolkowski.
